İşyerinde Psikolojik Sağlık ve Güvenlik

İşyerinde psikolojik sağlık ve güvenlik, çalışanların uğrayabileceği psikolojik zararların önlenmesi için ISO 45003 ile yönetilmeye başlandı.

ISO 45003, ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) yönetim sistemi içinde psikososyal risk yönetimi için hazırlanmış bir kılavuzdur ve işletmelerde psikolojik sağlığın korunmasına yönelik temel ilkeleri sunmaktadır. Kuruluşların, çalışanlarının ve diğer ilgili tarafların, işin içeriği, yürütüldüğü sosyal koşullar, ilişki ve yönetim biçimleri gibi sosyal faktörlere bağlı olarak zarar görmesini engellemeyi amaçlar. Psikososyal riskler olarak isimlendirilen bu faktörleri kontrol altına almak, neticesinde ortaya çıkabilecek hastalıkları önlemek ve çalışanların psikolojik esenliğini ve iyilik halini garanti altına almak konusunda işletme yönetimlerini teşvik eder.

Bu kılavuz ilkelerinin, sağlıklı ve güvenli işyerlerinin geliştirilmesi, uygulanması, devamlılığı ve sürekli iyileştirilmesi için her büyüklükteki ve tüm sektörlerdeki kuruluşlara uygulanması hedeflenmektedir.

“İşverenlerin, çalışanlarının fiziksel ve psikolojik sağlığını korumakla yükümlü olduğu görüşünden hareket eden ISO 45003, bu konuyu yönetmek üzere önerilen dünyanın ilk uluslararası standardıdır.

ISO 45003, İş sağlığı ve güvenliği yönetimi – İşyerinde psikolojik sağlık ve güvenlik – Psikososyal risklerin yönetimine ilişkin kılavuz” başlığı ile yayımlanan bu rehber, çalışan sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi içerisinde psikolojik sağlık ve güvenlik risklerinin yönetimi konusunda rehberlik sağlamayı hedeflemektedir. İletişim sorunları, aşırı baskı ve iş yükü, zayıf liderlik ve organizasyon kültürü dahil olmak üzere bir çalışanın psikolojik sağlığını etkileyebilecek birçok alanı ele alır.

ISO standartların genel tanıtım bilgilerine erişilebilen veri tabanında ISO 45003’in kapsamına dair şu esaslar paylaşılıyor (https://www.iso.org/obp/ui/#iso:std:iso:45003:ed-1:v1:en ):

Tanımlar

Psikososyal tehlikeler:

• işin içeriği, tasarımı gibi işin nasıl organize edildiği ve yürütülme biçimiyle ilgili unsurları,
• işyerindeki sosyal faktörleri,
• çalışma ortamı, ekipman ve tehlikeli görevlerin doğurduğu psikolojik etkileri içerir.

Psikososyal risk:

İşle ilgili psikososyal tehlikelere maruz kalma olasılığının ve bu tehlikelerin neden olabileceği zararlar ve sağlık sorunlarının ciddiyetinin birleşimi.

İş yerinde esenlik/psikolojik esenlik:

Çalışanın işiyle ilgili fiziksel, zihinsel, sosyal ve bilişsel ihtiyaç ve beklentilerinin karşılanmasıdır. İş yerindeki esenlik, iş dışındaki yaşam kalitesine de katkıda bulunabilir.

ISO 45003’ün, bir İSG yönetim sisteminin planlanması, uygulanması, gözden geçirilmesi, değerlendirilmesi ve iyileştirilmesine ilişkin gereklilikleri ve rehberliği içeren ISO 45001 ile birlikte kullanılması amaçlanmıştır. ISO 45001, kuruluşun çalışan sağlığı ve güvenliğine dair sorumlulukları olduğunu vurgular. 45003, bu sorumluluk alanına, çalışanların psikolojik sağlıklarını geliştirmenin ve korumanın da girdiğini vurgulamaktadır.

İSG yönetim sisteminin amacı çalışanların işle ilgili zarar görmelerini ve hastalıklarını önlemek ve güvenli ve sağlıklı işyerleri yaratmaktır. Psikososyal tehlikeler, işyerlerinde sağlık, güvenlik ve esenliği tehdit eden giderek daha kritik hale gelen zorluklara işaret etmektedir.

Psikososyal tehlikeler tüm organizasyonlarda ve sektörlerde ve her türlü görevde ve istihdam düzenlemelerinde mevcut olabilir.

Psikososyal risk, psikososyal tehlikelerin bireysel sağlık, güvenlik ve esenlik ile kurumsal performans ve sürdürülebilirlik üzerinde doğurduğu sonuçlar ve bunların ortaya çıkma potansiyeli ile ilgilidir. Psikososyal risklerin, bir İSG yönetim sistemi aracılığıyla diğer İSG riskleriyle tutarlı bir şekilde yönetilmesi, kuruluşun iş süreçlerinin bütününe entegre edilmesi önemlidir.

Psikososyal tehlikelerin doğurabileceği sonuçlar arasında kardiyovasküler hastalıklar, kas-iskelet sistemi bozuklukları, diyabet, anksiyete, depresyon, uyku bozuklukları yer almaktadır. Madde kötüye kullanımı, sağlıksız beslenme gibi sağlıksız davranışları doğurabilir. İş tatmininin, üretkenliğin düşmesine ve kuruma bağlılığının zayıflamasına neden olabilir. Psikososyal riskleri yöneterek bu sorunları önlemek mümkündür.

Kuruluş ve çalışanlar, işyerinde sağlık, güvenlik ve refahı korumak ve geliştirmek için ortak bir sorumluluğa sahiptir. Sürecin tüm aşamalarında çalışanların katılımı, başta üst yönetim olmak üzere organizasyonun tüm düzeylerinden yönetimin taahhüdü ve liderlik, psikososyal risklerin yönetilmesinin başarısı için kritik öneme sahiptir.

ISO 45003, ayrıca;

• psikososyal riskler konusunda farkındalığın artırılması,
• psikososyal risklerin yönetiminde yetkinliğin geliştirilmesi,
• psikososyal tehlikeye maruz kalan çalışanların iyileşmelerinin ve işe geri dönüşlerinin desteklenmesi,
• acil durumları planlama ve bunlara müdahale etmek için  kuruluşların dikkate alması gereken önemli bilgiler hakkında bilgiler içerir.