Son zamanlarda gelişmiş ülkelerde iş dünyasının en önemli sorunlarından biri olarak görülen mobbing; bir kişinin iş yerinde meslektaşları veya yöneticileri tarafından zarar görmesini, rahatsız olmasını veya incitilmesini kapsayan bir kavramdır. Mobbing kavramsal olarak duygusal istismar, psikolojik şiddet, baskı, zorbalık, taciz ve iş yerinde rahatsızlık olarak tanımlanmaktadır. Mobbing kavramının aynı zamanda zorbalık olarak da adlandırıldığını görebiliriz.
Mobbing, aşağılama, değersizleştirme, itibarsızlaştırma, bozulma, mesleki itibarın yitirilmesi ve genellikle kişinin uzun süreli bir travmatize edici deneyimden beklenebilecek tüm finansal, kariyer, sağlık ve psikososyal sonuçlarla birlikte çalışanın kurumdan çıkarılmasına neden olmaktadır.
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün bir raporuna göre, bazı mesleklerde ve iş yerlerinde diğerlerine göre olumsuz eylemlerin görülme riski daha fazladır. İnsan ilişkilerinin daha yoğun yaşandığı öğretmenlik, hemşirelik, bankacılık ve sosyal hizmetler bu meslek grupları arasında yer almaktadır. Özellikle kadınlar, bu kariyerlerdeki baskınlıkları nedeniyle daha büyük risk altındadır.
Mobbingin Nedenleri ve Sonuçları
Mobbingin uygulanmasında birçok neden ortaya çıkmaktadır. Mobbing sadece iş veren kaynaklı sebeplerle değil; bireyin kişisel özellikleri, çalışma ortamının özellikleri ve çıkar çatışmaları gibi nedenlerle de ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenlere birkaç örnek verecek olursak: (1) Kişi psikolojik sorunları nedenleriyle (örneğin özgüven sorunu) kendini değerli hissedemeyebilir ve böylelikle mobbinge daha çok açık olabilir. (2) Diğer bir neden ise örgüt yapısından kaynaklanabilmektedir. Bir firmanın içinde mavi yaka çalışanı çok ve beyaz yaka çalışanı daha az ise beyaz yaka çalışanlarının kendisini daha üstte görmesiyle mavi yakalılara zorbalık yaptığı görülebilmektedir. (3) Çıkar çatışmalarından kaynaklanan mobbingleri de sıklıkla görmekteyiz. Özellikle yöneticilerin çalışmak istemedikleri kişilere karşı çok sık eleştirilerde bulunabilmekte ve ilerlemesini engellemektedir.
Yukarıda örnek verdiğimiz nedenler gibi birçok başka sebep de mobbinge neden olarak gösterilebilir. Bu tür mobbing davranışının hem çalışanlar hem de kurumlar için ciddi sonuçları olabilmektedir. Mobbing’e maruz kalan bireylerde belirli fiziksel hastalıklar ve ruhsal bozukluklar ortaya çıkmaktadır. Göğüs ağrısı, çarpıntı, aşırı yeme, iştahsızlık, uykusuzluk, anksiyete, depresyon, stres, yorgunluk, travma sonrası stres bozukluğu sıklıkla belirtilen problemler arasında yer almaktadır.
Mobbing uygulanan çalışanların iş doyumunda, performansında, motivasyonunda ve üretkenliğinde azalmalar görülmeye başlar ve kurum içi, kurum dışı sosyal ilişkilerde bozulmalar yaşanır. Mobbing mağdurlarında işten ayrılma arzusu oldukça fazla ortaya çıkmaktadır. Buna ek olarak mobbing mağdurları oldukça fazla hastalık izni almaktadırlar ve iş yerinden uzaklaşmaktadırlar. İş tatmini ve kalitenin artması açısından kurumların bu durumu açıklaması ve bu konuda önlemler alması çok önemlidir.
Yararlanılan Kaynaklar:
Goris, S., Ceyhan, O., Tasci, S., Sungur, G., Tekinsoy, P., & Cetinkaya, F. (2016). Mobbing against nurses in turkey: how does it affect job satisfaction. International Journal of Caring Sciences, 9(3), 810-818.
Işık, İ. (2015). İnsan kaynakları yönetimi profesyonellerinin iş ortamındaki zorbalık davranışlarına dair perspektifleri: zorbalığın tanımı, nedenleri ve sonuçları. Çalışma ve Toplum, 4, 237-271.
